Skatea gazteen artean zabalduen dagoen kiroletako bat da. Kirol honen izenaren jatorria ingelesezko taula edo monopatinaren izena da, alegia, «skate». Baina skater ona izateko, fisikari buruzko zerbait jakitea komeni al da? Energiak ba al du zerikusirik? Energia kontserbatu egiten al da patinatzaile batek bere ibilbidea egiten duenean?
Hori izango da gure erronka: skate-taula batean ibiltzen garenean energia kontserbatzen ote den ikertzea
Esperimentalki egiaztatuko dugu energia hiru egoera desberdinetan kontserbatzen ote den. Hiru jarduerak taldean egingo ditugu eta lortutako emaitzak erkatu egingo ditugu.
Ikus dezagun bideo hau:
Bestetik, «Energiaren Kontserbazio Printzipioa»-ren arabera, energia ez da ez sortzen ez suntsitzen; forma batzuetatik beste batzuetara baino ez da transformatzen. Transformazio horietan, guztizko energia konstante mantentzen da.
Transformazio horietan, energia degradatu egiten da, eta kalitatea galtzen du. Transformazio orotan, energiaren zati bat bero moduan disipatzen da, eta, ondoren, energia termiko bihurtzen da. Hori, esaterako, talka edo marruskadura bidezko energia mekanikoan gertatzen da.
Orduan, marruskadurarik ez badago, zer gertatzen zaio energia mekanikoari pistan ibiltzean? Kontserbatu egiten al da? Zein lekutan da mugimendua ahalik eta azkarrena? Uneren batean gelditu egiten da? Zer faktorek eragiten dute?
|
Hipotesi bat egingo dugu |
|
|
Ez ahaztu: hipotesia gure ikerketa-koadernoan idatziko dugu.
Gure hipotesia egiaztatuko dugu, eta, horretarako, esperimentazioa planifikatuko dugu. Gure esperimentazioan simulazio hau erabiliko dugu: PHET: Patinatzeko pista.
Taldeka jarri eta lau esperimentazio egingo ditugu simulazio honekin:
1.- Simulazioa ezagutu
2.- Marruskadurarik gabe esperimentatu
3.- Marruskadurarekin esperimentatu
4.- Patinajeko pista bat asmatu
Esperimentatzen hasi aurretik, ikus dezagun zer aukera ditugun
|
1. aukera (Energien oin-grafikoa) |
2. aukera (Energien barra-grafikoa) |
3. aukera (Laukia) |
4. aukera (Abiaduraren eragina) |
5. aukera (Masaren eragina) |
6. aukera (Mugimendu-mota, normala edo azkarra) |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
7. aukera (Pista-motak) |
|||||
|
pista 1 |
pista 2 |
pista 3 |
|||
Simulazioan sartu eta hainbat aukera probatuko ditugu.
Simulazioan hiru modu ditugu: sarrera, marruskadura eta patioa.
Simulazioaren sarrerarekin hasiko gara:
Hasteko, mugimendu normala aukeratuko dugu eta ez dugu masa aldatuko; gero, hiru pistarekin esperimentatu eta erantzunak emango ditugu; eta azkenik, erantzunak gure ikerketa-koadernoan idatziko ditugu.
| Pistak |
Inplikatutako energia motak |
Energiak 0 metrora eta 6 metrora |
Punturik altueneko eta baxueneko abiadura |
Guztizko energiaren balioa punturik altuenean eta baxuenean |
| Pista 1 | ||||
| Pista 2 | ||||
| Pista 3 |
Emaitzak gainerako ikaskideekin erkatuko ditugu.
Esperimentazio hau marruskadurarekin egiteko, aldagai berri bat sartuko dugu: marruskadura. Ikus dezagun: nola eragiten du marruskadurak?
Hasteko, batez besteko marruskadura, abiadura normala eta batez besteko masa finkatuko ditugu; ondoren, esperimentatzen hasiko gara; eta azkenik, erantzunak ikerketa-koadernoan idatziko ditugu.
 |
Inplikatutako energia motak |
Energiak 0 metrora eta 6 metrora |
Punturik altueneko eta baxueneko abiadura |
Guztizko energiaren balioa punturik altuenean eta baxuenean |
| Pista 1 | ||||
| Pista 2 | ||||
| Pista 3 |
Emaitzak gainerako taldeekin erkatuko ditugu.
«Patio» moduan bi aldagai berri sartzen dira: bat patinajeko pistak eraikitzeko tresna izango da, eta besteak bi patin-mota eskaintzen dizkigu.
|
Pistak eraikitzeko tresna |
Bi skate-taula, horietako batek jauzi egin dezake |
 |
 |
Hasteko, gure patinajeko pista propioa eraikiko dugu, eta bi patineteak erabiliz, ibilbideetan zer gertatzen zaien azalduko dugu, lehen egin ditugun oharrak kontuan hartuz. Amaitzeko, gogoratu zure erantzunak zure ikerketa-koadernoan idatzi behar dituzula.
Gogoratu masa finkatu behar duzula
|
Jauzirik gabeko skate-taula |
Jauzi egiten duen skate-taula |
|
Egin saiakuntza marruskadurarik gabe
|
Egin saiakuntza marruskadurarik gabe
|
|
Egin saiakuntza marruskadurarik gabe
|
Egin saiakuntza marruskadurarekin
|
Emaitzak gainerako taldeekin erkatuko ditugu eta lortutako emaitzei buruz eztabaidatuko dugu.
Patinajeko pista batean zer energia sartzen diren jokoan eta energia-transformazioak nola gertatzen diren ikasi dugu. Ikus dezagun hurrengo galdetegia ebazteko gai garen.
Ataza amaitu ondoren, gure ikaskuntza-egunkarian hausnarketa egiteko une bat har dezakegu. Hona hemen hainbat iradokizun:
Ebaluatzeko, eskala hau erabiliko dugu: Zientzietako simulazio digitalak balioesteko eskala (deskargatu odt formatu editagarrian eta pdf formatuan).
Ondoko lizentziak babestua Creative Commons: aitortu-PartekatuBerdin 4.0 Lizentzia
